Տաթևի վանք

Տաթևի վանքը հիմնադրվել է 9-րդ դարում։ Տաճարի օծման արարողությանը ներկա էին Սմբատ Ա Բագրատունի թագավորը, Գագիկ Կարսի իշխանը, Հովհաննես և Սիմեոն Բ կաթողիկոսները, ինչպես նաև հոգևորականության հայտնի և բարձրաստիճան ներկայացուցիչներ։ Օծման առթիվ ներկաները նվիրեցին Տաթևի վանքին գյուղեր և կալվածքներ պետական տարբեր շրջաններից։

1138 թ-ի երկրաշարժի հետևանքով վանքը ենթարկվեց մեծ ավերածությունների։ Ռուրծեց Սուրբ Պողոս-Պետրոս (Սուրբ Պետրոս և Պողոս) տաճարի գմբեթը, ինչպես նաև մեծ վնասներ կրեց Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին։ 1170 թ-ին Սյունիքի թագավորությունը ենթարկվեց սելջուկ թուրքերի ավերիչ արշավանքին, որոնց ժամանակ զավթվեցին Տաթևի եպիսկոպոսարանի գանձերը և սպանվեցին վանականները։ Նրանք թալանեցին վանքը և ոչնչացրին ավելի քան 10,000 ձեռագրեր, որոնք պահվում էին Տաթևի գրադարանում։ Վանքը գրեթե մեկ դար մնաց լքված։ Միայն 1261 թ-ին Սմբատ և Տարսայիշ Օրբելյան իշխանների ջանքերով Տաթևի վանքը սկսեց վերականգնվել և վերագտավ իր նախնական տեսքը։ Կյանքը վերադարձավ հայկական սուրբ վանք։

Վանական համալիրի ծաղկուն շրջանը եղել է 13-14-րդ դարերում։ Այդ ժամանակահատվածում այն ձեռք բերեց գերիշխանություն Սյունիքի բոլոր եպիսկոպոսարանների նկատմամբ և դարձավ երկրի գլխավոր վանքը։ Մեկնարկեց վանքի գիտական և մշակութային վերածնունդը։ Այստեղ հավաքվում էին ժամանակի առաջատար աստվածաբանները, փիլիսոփաները, աստղագետները, երաժիշտները և արվեստագետները։ Այդ ժամանակաշրջանում հիմնադրվեց վանքի ակադեմիան։ Տաթևի վանքի սեմինարիան դարձավ համահայկական մշակութային կենտրոն՝ հիմք դնելով նորագույն տիպի բարձրագույն կրթության։